ABG (Arterial blood gas test)

آزمايش ABG گازهاي خوني

گازهاي خوني، شامل (PH,PO2,PCO2,CO2,HCO3) و محاسبه O2 اشباع

نام انگليسي تست

گازهاي خوني، شامل (PH,PO2,PCO2,CO2,HCO3) و محاسبه O2 اشباع

مخفف انگليسي تست

ABG & VBG

نام فارسي تست

گازهاي خوني

نام هاي متعارف ديگر

Arterial blood gases; ABGs; pH; PO2; PCO2; Bicarbonate; HCO3-; Oxygen saturation

آمادگي بيمار

آمادگي خاصي لازم نيست، هرچند كه اگر بيمار اکسیژن درماني مي كند، O2 بايد برای 20 تا 30 دقیقه قبل از تست "Room Air" خاموش شود، اگر قابل تحمل نيست یا اگر پزشک می خواهد سطح اکسیژن را با روشن بودن O2 چك كند، مقدار اکسیژن مصرف شده بايد ثبت شود.

نوع نمونه

اغلب نمونه خون از سرخرگ بازو، معمولا از شریان رادیال در مچ دست، که در داخل مچ دست، در زیر انگشت شست قرار دارد، می توان نبض را احساس كرد؛ گاهي اوقات نمونه خون سياهرگ بازو؛ خون مویرگی از پاشنه پا ممکن است برای نوزادان استفاده شود.

علت درخواست تست

1. اين تست برای تعیین اين كه شش ها به اندازه کافی عملکرد خوبی برای تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن دارند، اگر فرد علائم مشکل تنفسی دارد؛ برای تعیین اين كه فرد عدم تعادل در میزان گاز اکسیژن (O2) یا دی اکسیدکربن (CO2) در خون خود و یا عدم تعادل اسید- باز دارد که ممکن است اختلال تنفسی، متابولیک یا کلیوي را نشان دهد؛ يا هنگامی که فرد به سختی تنفس مي كند، تنگی نفس، یا تنفس سریع دارد؛ زمانی که فرد دارای علائم عدم تعادل اکسیژن/ دی اکسید کربن و یا عدم تعادل اسید - باز است؛ به طور دوره ای هنگامی که فرد شرايطي دارد که باعث کمبود اکسیژن به طور حاد یا مزمن مي شود و فرد اکسیژن درمانی مي كند؛ طی جراحی هاي خاصی برای پايش سطح اکسیژن و دی اکسید کربن خون فرد درخواست مي شود.
2. تست گاز خون هنگامی درخواست مي شود که فرد علائم عدم تعادل اکسیژن/ دی اکسیدکربن یا عدم تعادل pH، نظير سختی تنفس، تنگی نفس، تهوع یا استفراغ دارد؛ هنگامی که فرد بيماري تنفسی، متابولیک یا بیماری کلیوی دارد و نارسايي تنفسی را تجربه مي كند؛ هنگامی که فرد ترومای سر يا گردن دارد، يعني آسیب هايی که ممکن است بر تنفس تاثیر بگذارند.
3. هنگامی که فرد تحت بیهوشی طولانی مدت به ویژه برای جراحی بای پس قلب یا جراحی مغز بوده، ممکن است پايش گازهای خون در هنگام عمل جراحي و یک دوره پس از آن درخواست شود.
4. بررسی گازهای خون از بند ناف نوزادان، ممکن است علاوه بر تعیین وضعيت اسید/ باز نوزاد، مشکلات تنفسی را نيز مشخص كند. اين تست فقط وقتي انجام می شود كه وضعیت نوزاد، مشکل تنفسی را نشان می دهد.

توضیح راجع به تست

گازهای خون، گروهي از آزمایش ها هستند که برای اندازه گیری pH و مقدار اکسیژن و دی اکسیدکربن موجود در نمونه خون (که معمولا از شریان ها) با هم انجام می شوند. بدن به دقت pH خون را تنظیم مي كند، با حفظ آن در محدوده باریک 7/35-7/45، نه خيلي اسیدی (اسیدوز)، نه خیلی قلیایی/ بازي (آلکالوز).

pH : تعادل اسید و بازها در خون را اندازه گیری مي كند. pH خون با افزایش دی اکسیدکربن (PCO2) و اسیدهای دیگر کاهش می یابد، بیشتر اسیدی مي شود. pH خون با کاهش دی اکسیدکربن یا افزایش بازهایی نظیر بی کربنات (HCO3 -) افزایش می يابد، بیشتر قلیایی مي شود.

فشار جزئی اكسيژن (PO2) : مقدار گاز اکسیژن در خون را اندازه گیری مي كند.

فشار جزئي دي اكسيدكربن (PCO2) : مقدار گاز دی اکسید کربن در خون را اندازه گیری مي كند. با افزايش سطح PCO2؛ pH خون کاهش مي يابد، بیشتر اسیدی مي شود؛ با كاهش PCO2، مقدار pH خون افزايش مي يابد، خون را قليايي تر مي كند (آلكالين).

محاسبه یا اندازه گیری نیز می تواند انجام شود تا به پارامترهای دیگر مانند :

O2 اشباع : درصد هموگلوبین حامل اکسیژن را محاسبه مي كند. هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که حامل اکسیژن از عروق خونی به بافت، در سراسر بدن است.

بی کربنات (HCO3 -) : شكل اصلی CO2 در بدن است، می توان آن را از pH و PCO2 محاسبه كرد. اندازه گيري تعادل اسید- باز تركيبات متابولیکي است. HCO3- در پاسخ به عدم تعادل pH، توسط کلیه ها دفع و بازجذب مي شود و با سطح pH رابطه مستقیم دارد. با افزايش مقدار HCO3 -، مقدار pH افزايش مي يابد.

مازاد باز / کمبود باز : عدد محاسبه شده اي است که نشان دهنده جمع كل عوامل بافر متابولیک (آنیونها) در خون است؛ این آنیونها شامل هموگلوبین، پروتئین ها، فسفات و HCO3- (بی کربنات که آنیون غالب) است. آنیونها سعی در جبران عدم تعادل در pH خون دارند. پزشک نتایج HCO3- و مازاد باز/ کمبود باز را بررسي مي كند تا کل ظرفیت بافری را در هنگام تصمیم گیری در مورد درمان عدم تعادل، ارزیابی كند.

در چه شرایطی تست افزایش می یابد

• آلکالوز تنفسی به علت درد، ناراحتی عاطفی، یا برخی از بیماری های ریوی که با تبادل اکسیژن تداخل می كنند، ايجاد مي شود.
• آلکالوز متابولیک در هیپوکالمی، استفراغ مزمن (از دست دادن اسید معده) و مصرف بیش از حد بی کربنات سدیم دیده می شود.

در چه شرایطی تست کاهش می یابد

• اسیدوز تنفسی می تواند توسط ذات الریه، بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD)، و مواد مخدر مسكن قوي ایجاد شود.
• اسیدوز متابولیک توسط دیابت، شوک و نارسایی کلیه ایجاد مي شود.

تست هاي تكميلي

Electrolytes; Bicarbonate, BUN, Creatinine

طریقه جمع آوری نمونه

خون شریانی تقریبا همیشه برای تجزیه و تحلیل گاز خون مورد استفاده قرار مي گیرد، اما در برخی موارد، از جمله برای نوزادان، خون پاشنه پا مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین ممکن است خون از بند ناف نوزاد گرفته شود. از آنجا که خون سرخرگي، اکسیژن را به بدن و خون سياهرگی مواد زائد را به ریه ها و کلیه ها حمل مي كند، مقدار گاز و pH در اين دو يكسان نخواهد بود.

نمونه خون شریانی معمولا از شریان رادیال در قسمت داخلي مچ دست در زیر انگشت شست جايي که در آن ضربان احساس می شود، جمع آوری مي گردد. تست گردش خون به نام تست آلن قبل از جمع آوري انجام مي شود تا از گردش خون کافی در مچ دست اطمينان حاصل شود. این آزمون شامل فشردن دو شریان راديال و اولنار مچ دست است، و سپس رها كردن هر یک به نوبت برای مشاهده "flushing"، كه صورتي شدن پوست در زمان برگشت خون به دست، است. اگر يك دست صورتي نمي شود، سپس مچ دست دیگر آزمایش می شود. خون همچنین می تواند از شریان بازویی در آرنج و یا شریان فمورال در کشاله ران جمع آوری شود.

در نوزاداني که مشکل تنفس بلافاصله بعد از تولد دارند، خون ممکن است از هر دو شریان بند ناف و ورید جمع آوری، و به طور جداگانه آزمایش شود.

اطلاعات تكميلي

اندازه گیری گاز خون براي ارزيابي وضعيت اکسیژن رساني و اسید/ باز به كار مي رود. معمولا اگر فرد علائمي از بدتر شدن عدم تعادل اسید/ باز، مشکل تنفسی و یا تنگی نفس دارد، درخواست مي شود. گازهای خون ممکن است همراه با سایر آزمایش ها مانند الکترولیت ها برای تعیین وجود عدم تعادل الکترولیت، گلوکز برای ارزیابی غلظت قند خون، و تست هاي BUN و کراتینین برای بررسی عملکرد کلیه، درخواست شوند.