آزمایش اسید فسفاتاز Acid phosphatase
اسید فسفاتازیک فسفاتاز ، نوعی آنزیم است که برای آزاد سازی گروههای فسفوریل متصل شده از مولکولهای دیگر در هنگام هضم استفاده می شود. بیشتر می تواند به عنوان یک فسفومونوستراز طبقه بندی شود. اسید فسفاتاز در لیزوزوم ها ذخیره می شود و هنگامی که اینها با اندوزوم ها ترکیب می شوند ، اسیدیته می شوند در حالی که عملکرد دارند.
مقدمه
فسفاتازهای خون که نام مناسبتر آن فسفومنو استراز یا ارتو فسفریک استر منوهیدرولاز است شامل دو نوع اصلی هستند ph مطلوب این فسفاتاز 5 است آلکالن فسفاتازها و اسید فسفاتازها هر یک دارای ایزوآنزیم های مختلفی هستند.اسید فسفات اولین بار در سال 1925 در ادرار یافت شد.مقدارش در ادرار مردان خیلی بیشتر از زنان بود.بزودی مشخص شد که منبع پروستات حاوی مقادیر زیادی از این آنزیم است.نوع دیگری از اسید فسفاتاز در اریتروسیتها و پلاکتها وجود دارد که با نوع پروستات آن تفاوت دارد.
ساختار آنزیم
آنزیم اسید فسفاتاز یک پروتئین است که از چندین زنجیره پلی پپتیدی تشکیل شده است و ساختار فضایی آن به گونه ای است که پس از قرار گیری جایگاه فعال آن در سوبسترایش یعنی پارانیتروفنیل فسفات(PNPP) فعال شده و واکنش مربوطه را انجام می دهد.
نحوه عمل در واکنش ها
به دسته آنزیم های هیدرولاز تعلق دارد وبه صورت چندین ایزوآنزیم با عملکرد آنزیمی رایج (شکست هیدرولیتیک استرهای منو فسسفات) وجود دارد.زیرا هدف کاتالیز ،هیدرولیز یک پیوند شیمیایی است.به ویژه اسید فسفاتاز گروه های فسفات پیوند شده را هدف قرار داده و می شکند.
مقدار آنزیم و فعالیت در بافت ها
اسید فسفاتاز به طور طبیعی در همه جا وجود دارد و شاید یکی از منابعی که بیشترین تمرکز را در آن دارد غده پروستات باشد که این واقعیت توسط شمی دانهای بالینی کشف شد کسانی که سطح آنزیم در سرم را به عنوان شاخصی از سرطان پروستات اندازه می گیرند.فرم های مختلف اسید فسفاتاز در ارگانهای مختلف یافت می شوند و سطح سرمی آنها به عنوان یک علامت تشخیصی برای بیماری بافت مربوطه استفاده می شود. به عنوان مثال سطح بالای اسید فسفاتاز پروستات ممکن است نشانگر احتمال سرطان پروستات باشد.
آنزیم های فسفاتاز همچنین توسط میکرو ارگانیسم های خاک برای دستیابی به فسفات های باند شده در مواد غذایی استفاده می شوند.سنجش سرعت فعالیت این آنزیم ها ممکن است برای اثبات نیاز فیزیولوژیکی به فسفات ها در خاک استفاده شود.بعضی ریشه های گیاهی به ویژه ریشه های خوشه ای،کربوکسیلات تراوش می کنند که فعالیت اسید فسفاتازی دارد که به حرکت فسفر در خاک های فقیر کمک میکند.
انواع،ACPP(Aq)،Aq2،Acp1،اسید فسفاتاز پروستات،Aq05،اسید فسفاتاز مقاوم به تارتاریک اسید،ACP6،AcpT، اسید فسفاتاز بیضه،اسید فسفاتاز بافت یا اسید فسفاتاز لیزوزم اسید فسفاتاز به طور عمده ای با تمرکز بالا در پروستات و حدود 100 برابر بیشتر در مایع منی نسبت به سایر مایعات بدن یافت می شود.
مقادیر طبیعی
حد نرمال این آنزیم
Acp پروستاتیک : تا 3.7
Acp توتال :تا 13.5
بیماریهای مرتبط با آنزیم
با توجه به اینکه آنزیم در بافتهای پروستات، کلیه، طحال ، ریه، کبد و RBC (اریتروسیت) و پلاکتها ایزوآنزیم هایی دارد در بیماریهای مرتبط با این اعضا مقدارش تغییر می کند:
بیماریهایی که سطح آنزیم افزایش می یابد
سرطان متاستاتیک پروستات،سرطانهایی که به استخوان متاستاز داده باشد،همولیز
بیماریهایی که سطح آنزیم کاهش می یابد
بدخیمی های شدید کبد،همچنین اگر نمونه مورد نظر بیمار به مدت 2-1 ساعت در آزمایشگاه بدون نگهدارنده بماند فعالیت آن کاهش می یابد که به دلیل خروج CO2 از سرم و افزایش PH می باشد.
روشهای تشخیص و ارزش تشخیص
با توجه به اینکه این آنزیم به طور عمده ای با تمرکز بالا در پروستات و حدود 1000 برابر بیشتر درمایع منی نسبت به سایر مایعات بدن یافت می شود این واقعیت در علوم قضایی و حقوق کاربرد دارد زیرا تشخیص وجود اسید فسفاتاز پروستات در میزان های بیشتر از 3 در بافت واژینال به عنوان شاهدی مبنی بر وقوع یک تجاوز استفاده می شود .گواه دیگر بر اینکه این آنزیم منشا منی دارد تا مایع واژینال به وسیله یک بخش اسید فسفاتاز پروستات فراهم می شود که میزان سنجی مقداری از ایزوآنزیم های گوناگون است که در Acp تو لید شده توسط پروستات یافت می شود
علاوه بر این همزمان با این تست عموما یک تست آنتی ژن ویژه پروستات (PSA) نیز انجام می شود که وجود اسپرم را تصدیق می کند.اندازه گیری سطح سرمی Acp در تشخیص بسیاری از وضعیت های بالینی مفید است.
برای مثال ،سطح غیر عادی ممکن است مبنی بر وجود یک عفونت سیستمی ،آنمی ،هپاتیت،ترومبوفلبیتیسی یا هایپرتیروئیدیسمی باشد. میزان بالای PAP نشانه ی ویژه التهاب پروستات است که در سرطان پروستات به وجود می آید و اغلب سرطان به استخوان متاستاز می دهد.
تست فسفاتاز هم چنین برای تشخیص تخریب آنزیمی ایجاد شده است به وسیله بیماری های کلیوی ،کبدی،یا حملات قلبی استفاده می شود.
تست میزان Acp با یک آزمایش ساده خون انجام می شود نمونه خون در معرض یکی از چندین عامل برای جداسازی یک واکنش شیمیایی قرار می گیرد که 4- آمینو آنتی پیرین نامیده می شود یا محلول از روی سدیم فنیل فسفات ویسترات استفاده می شود.برای اندازه گیری سطح PAP تارتارات استفاده می شود.با مشاهده واکنش با چند عامل مختلف ،کارشناسنان قادر خواهند بود تشخیص دهند که کدام بافت را به جریان آزاد کرده و اینکه از چه نوع هستند.معمولا جواب آزمایش ها یک یا دو روزه آماده می شود.
به نظر می رسد که تیول فتالئین منو فسفات یک سوبسترای اختصاصی برای اسید فسفاتاز باشد که توسط این آنزیم هیدرولیز شده و تبدیل به تیول می شود و غلظت تیمول به روش اسپکتروفتومتری در طول موج nm595 تعیین می گردد.از سوبسترای نیترو فنیل فسفات که در بخش قبل نیز ذکر شد نیز می توان استفاده نمود در این صورت فعالیت کلی اسید فسفاتاز و فسفاتاز حساس به تاتارات معمولا در 54=PH اندازه گیری می شود.
روشهای ایمونوشیمیایی اختصاصی نیز برای اندازه گیری اسید فسفاتاز موجود هستند معممولا تست اندازه گیری Acp پروسات سرم برای تشخیص یا مانیتورینگ آدنوکارینومای پروستات استفاده می شود.بیلی روبین بالا با کاهش مقدار فعالیت اسید فسفاتاز مقاوم به تارتارات می گردد اما نه در مورد اسید فسفاتاز کل.Acp اریتروسیت توسط محلول 2% فرمالید وml1 سولفات مس مهار می شود که بر خلاف ایزوآنزیم های دیگر است که توسط عوامل ذکر شده مهار نمی شوند.به علاوه Acp اریتروسیت به وسیله محلول ml20 تارتارات به طور مهمی در لوسمی مزمن خاص و برخی لنفوماها به ویژه لوسمی سلول های hairy وجود دارد.
نوع نمونه
سرم
حجم نمونه
0.6 میلی لیتر
کمترین حجم نمونه
0.3 میلی لیتر
نگهداری نمونه
5 روز در دمای 8 -2 c˚ ، برای مدت طولانی تر در20- c˚
حمل و نقل نمونه
در 8 -2 c˚ یا 20- c˚
نیازهای همراه نمونه
نوع نمونه روی ظرف نمونه و برگه درخواست حتماً قید شود.
راهنمای جمع آوری نمونه
1میلی لیتر سرم حاوی 30 میکرولیتر اسید استیک 1% مولار ، نمونه سریع جدا شود . از تکرار چرخه ذوب و انجماد خودداری گردد.
اطلاعات لازم از بیمار
- سن بیمار
- معیار رد نمونه
- حجم کم
آمادگی لازم قبل از نمونه گیری
ترجیحاً ناشتا ، چند روز قبل از انجام آزمایش از مصرف داروی سفوتاکسیم اجتناب گردد. و نیز از معاینه رکتال (DRE )، بیوپسی پروستات ، ماساژ پروستات اجتناب گردد.
